Συμπληρώθηκαν 142 χρόνια από την Επανάσταση του Ολύμπου, η οποία κηρύχθηκε την 19η Φεβρουαρίου 1878. Τότε που με επίκεντρο το Λιτόχωρο, οι Έλληνες της Μακεδονίας, αγωνίστηκαν κατά της γεωπολιτικής επεκτατικής βουλιμίας των πανσλαβικών δυνάμεων, οι οποίες επιθυμούσαν την παραχώρηση της Μακεδονίας στους Βούλγαρους και τη δημιουργία της «ΜΕΓΑΛΗΣ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ», μέσω της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου. Ενώ ταυτόχρονα, προσπαθούσαν να επιτύχουν την απελευθέρωσή τους από τον τουρκικό ζυγό και την ένωσή τους με τη «μητέρα Ελλάδα».
Η ιστορική επέτειος εορτάζεται φέτος το Σάββατο 22 και την Κυριακή 23 Φεβρουαρίου 2020 στην έδρα του Δήμου, με πληθώρα εκδηλώσεων καθώς και την μαθητική και στρατιωτική παρέλαση στο Λιτόχωρο.
ΠΑΝΤΑ ΕΠΙΚΑΙΡΗ
Οι Έλληνες, με την Επανάσταση του Ολύμπου, δήλωσαν με τον πιο έντονο και αγωνιστικό τρόπο, τον δυναμισμό τους και τον πόθο τους για ελευθερία. Η ιστορική επέτειος, έρχεται πάντα με τα μηνύματα και τα διδάγματά της, για να υπενθυμίσει ότι η ομοψυχία, ομόνοια, αλληλεγγύη των Ελλήνων για την υπεράσπιση του συμφέροντος της πατρίδας, όταν είναι ισχυρή, μπορεί να αλλάξει το ρου της ιστορίας. Διότι η Επανάσταση του Ολύμπου πνίγηκε στο αίμα από τους Οθωμανούς, αλλά είχε ως αποτέλεσμα να ακυρωθεί η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, στο μετέπειτα Συνέδριο των Μεγάλων Δυνάμεων στο Βερολίνο και ταυτόχρονα αποτέλεσε τον προπομπό του Μακεδονικού Αγώνα.
Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΣΤΕΦΑΝΟΥ
Η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου
Η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου υπογράφεται ανάμεσα στη Ρωσία και την Τουρκία στις 3 Μαρτίου του 1878, στο προάστιο της Κωνσταντινούπολης, Άγιο Στέφανο και σημειώνει το τέλος του ρωσοτουρκικού πολέμου του 1877-1878. Με τη συνθήκη αυτή, η νικήτρια Ρωσία επιβάλει στην ηττημένη Τουρκία τους όρους της. Ένας από τους πιο σημαντικούς και αμφιλεγόμενους όρους της συνθήκης, που δημιουργεί έντονες διεθνείς αντιδράσεις, είναι η ανακήρυξη της Βουλγαρίας σε “Μεγάλη αυτόνομη Ηγεμονία”. Η ηγεμονία αυτή θα περιλαμβάνει όλη την περιοχή μεταξύ Δούναβη και Αίμου, την Ανατολική Ρωμυλία και ολόκληρη σχεδόν τη Μακεδονία, εκτός από τη Θεσσαλονίκη, τη Χαλκιδική και τις επαρχίες Κοζάνης και Σερβίων. Η υπό ίδρυση ηγεμονία της Βουλγαρίας θα βρίσκεται, βέβαια, κάτω από τη ρωσική επιρροή και το γεγονός συνιστά έμμεση επέκταση της Ρωσίας στο χώρο της Βαλκανικής, πράγμα που θίγει τα συμφέροντα των άλλων Δυνάμεων (ιδιαίτερα της Αυστρίας), που αντιδρούν όλες αποφασιστικά.
Ρωσοτουρκικός Πόλεμος
Η “Μεγάλη Βουλγαρία” σύμφωνα με τη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου
Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΟΛΥΜΠΟΥ- Ο ΛΙΤΟΧΩΡΙΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΚΟΡΟΒΑΓΚΟΣ
Ο Ελληνισμός της Μακεδονίας, ο οποίος θέλει να σωθεί από την διπλή κατοχή των Τούρκων και των νέων κατακτητών των Βουλγάρων, ξεσηκώνεται και υψώνει τη σημαία της Επανάστασης. Από τις κορυφές του Ολύμπου και των Πιερίων μέχρι το Βόιο και τον Γράμμου, ηχούν κραυγές διαμαρτυρίας, για ένωση με τη μητέρα πατρίδα. Η επανάσταση αποτελεί συνέχεια των αγώνων των Μακεδόνων και των επαναστατικών κινημάτων, που κρατούν πάντα άσβεστη τη φλόγα για την απόκτηση της ελευθερίας και της ένωσής τους με την πατρίδα.
Η Κυβέρνηση των Αθηνών αναγκάζεται να στηρίξει τα επαναστατικά κινήματα.
Στις 16 Φεβρουαρίου του 1878 τα ατμόπλοια “Βυζάντιο” και “Ύδρα”, αποβιβάζουν στην Πλάκα Λιτοχώρου εκστρατευτικό σώμα 500 ανδρών με επικεφαλής τον λοχαγό Κοσμά Δουμπιώτη. Ταυτόχρονα στο μοναστήρι του Αγίου Διονυσίου, συγκεντρώνονται 2.500 άνδρες από τις γύρω περιοχές, αλλά τα πολεμοφόδια των πλοίων δεν επαρκούν για όλους.
Στις 19 Φεβρουαρίου 1878 εκδηλώνεται εξέγερση στο Λιτόχωρο. Αντιπρόσωποι 40 χωριών που είχαν προετοιμασθεί και ξεσηκωθεί – κυρίως από τον Επίσκοπο Κίτρους Νικόλαο Λούση– καταφθάνουν και μαζί με τους οπλαρχηγούς του Ολύμπου εκλέγουν προσωρινή Κυβέρνηση με πρόεδρο τον Λιτοχωρίτη Ευάγγελο Κοροβάγκο. Μέλη της ήταν οι Αθανάσιος Αστερίου, Γιώργος Ζαχαριάδης, Γιάννης Νικολάου, Γιάννης Βεργίδης, ιατρός Δημήτρης Σακελλαρίδης, Νικόλαος Μήτσιος, ιερομόναχος της μονής Πέτρας Ολύμπου Νικηφόρος Μπουροτζίκας και ο Αθανάσιος Γεωργίου.
Στην πρώτη γραμμή βρίσκεται και ο Επίσκοπος Κίτρους Νικόλαος, ο οποίος την επόμενη ημέρα (20 Φεβρουαρίου) κηρύττει την Επανάσταση στον Κολινδρό. Με αρχηγό τον οπλαρχηγό Βαγγέλη Χοστέβα και 300 άνδρες, γίνεται με επιτυχία η επίθεση κατά της τουρκικής φρουράς.
Η προσωρινή κυβέρνηση προχωρά στην έκδοση προκήρυξης προς τις Μεγάλες Δυνάμεις και ειδικότερα προς τους προξένους της Ρωσίας, Γαλλίας, Αγγλίας, Γερμανίας, Ιταλίας και Αμερικής, οι οποίοι είχαν την έδρα τους στη Θεσσαλονίκη, ζητώντας την ένωση της Μακεδονίας με την «μητέρα Ελλάδα».
Η προκήρυξη της Προσωρινής Κυβέρνησης
Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΠΝΙΓΕΤΑΙ ΣΤΟ ΑΙΜΑ
Στην αρχή το σχέδιο της Επανάστασης δείχνει να πετυχαίνει.
Ο Τούρκος διοικητής της Κατερίνης, Ντερβίς Μπαμπά, δηλώνει υποταγή, θέτοντας τον όρο να διασφαλιστεί η σωματική ακεραιότητα των Τούρκων της περιοχής. Όμως ο τσιφλικάς Γιάννης Μπίτσιος, που τον ενδιαφέρει να μην πάθουν τίποτα τα τσιφλίκια και είναι ο διερμηνέας στο βρετανικό προξενείο στη Θεσσαλονίκη, καθυστερεί τις διαπραγματεύσεις, με αποτέλεσμα να καταφθάσουν νέες τουρκικές δυνάμεις και σύντομα η Κατερίνη ανακαταλαμβάνεται από τον Ασάφ Πασά.
Στις 25 Φεβρουαρίου οι τουρκικές δυνάμεις προχωρούν προς τον Κολινδρό και ο Μητροπολίτης Κίτρους Νικόλαος, πυρπολεί ο ίδιος τη Μητρόπολη, για να μην πέσουν στα χέρια των Τούρκων τα ιερά κειμήλια. Στο μοναστήρι των Αγίων Πάντων, όπου έχουν καταφύγει οι επαναστάτες και οι άμαχοι κάτοικοι της περιοχής (περίπου 3.000 γυναίκες και παιδιά) για να μην πέσουν στους εχθρούς ακολουθούν το παράδειγμα των γυναικών στο Ζάλογγο, θυσιάζοντας τις ζωές τους.
Σημαία της Επανάστασης
Ο Δουμπιώτης δεν προλαβαίνει να βοηθήσει στην άμυνα του Λιτοχώρου, το οποίο ανακαταλαμβάνεται από τους Τούρκους, στις 4 Μαρτίου. Οι Τούρκοι πυρπολούν 9 εκκλησίες και 320 σπίτια και σκοτώνουν το λαό του χωριού. Η βοήθεια που περίμεναν οι επαναστάτες από το Νότο δεν ήρθε ποτέ και 2.800 όπλα που είχαν σταλεί με το πλοίο «Βυζάντιο» στην Πλάκα Λιτοχώρου πέφτουν στα χέρια των Τούρκων. Όσα από τα γυναικόπαιδα του Λιτοχώρου είχαν καταφύγει στη Μονή του Αγίου Διονυσίου, μεταφέρονται στη Θεσσαλονίκη και τίθενται υπό την προστασία των εκεί προξένων.
Ο επίλογος της Επανάστασης του Ολύμπου γράφεται στη Λαμία, με την υπογραφή της ανακωχής στο Σμόκοβο, στις 19 Απριλίου 1878. Εκεί οι επαναστάτες διαπραγματεύονται τους όρους της ειρήνης με τους Άγγλους, οι οποίοι ενεργούν όμως υπέρ των συμφερόντων των Τούρκων.
Ο Κοσμάς Δουμπιώτης
ΤΙ ΠΕΤΥΧΕ Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
Η Επανάσταση του Ολύμπου του 1878, μπορεί να μην πέτυχε το σκοπό της, όμως καταγράφηκε διεθνώς η αντίθεση του Ελληνισμού της Μακεδονίας στην προσάρτησή του σε μια «Μεγάλη Βουλγαρία» και παράλληλα ενισχύθηκε η διπλωματική θέση της Ελλάδας αλλά και όσων χωρών αντιτίθενται στη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου.
Τρεις μήνες αργότερα, πριν ακόμη προλάβει να υλοποιηθεί η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, ακυρώνεται από τη Συνθήκη του Βερολίνου, με πρωτοβουλία των άλλων μεγάλων δυνάμεων, ιδίως της Αγγλίας, η οποία με μεγάλη δυσφορία έβλεπε την κάθοδο της Ρωσίας, διά της Βουλγαρίας, στο Αιγαίο. Κι έτσι δίνεται η ευκαιρία στο Ελληνικό Έθνος να χαρίσει την ελευθερία και στη μαρτυρική Μακεδονία, με τους νικηφόρους πολέμους του 1912-13.
Η Συνθήκη του Βερολίνου
