Το στόλισμα του χριστουγεννιάτικου δέντρου, αποτελεί για πολλούς την έναρξη της εορταστικής περιόδου. Πως ξεκίνησε όμως το έθιμο του χριστουγεννιάτικου δέντρου, πως εξελίχθηκε, πως καθιερώθηκε στην Ελλάδα, αλλά και τον υπόλοιπο κόσμο και τι συμβολίζουν τα στολίδια και τα λαμπάκια του;
Ξεκίνησε από τη Γερμανία
Πηγές αναφέρουν ότι τον 8ο μΧ αιώνα, ο Άγιος Βονιφάτιος, Αγγλοσάξονας ιεραπόστολος στα γερμανικά τμήματα της Φραγκικής αυτοκρατορίας, ο οποίος εγκαθίδρυσε τις πρώτες οργανωμένες χριστιανικές κοινότητες σε πολλά μέρη της Γερμανίας, αναγκάστηκε να κόψει την “ιερή Βελανιδιά του Θορ” στο σημερινό κρατίδιο της Έσσης, για να εξαλείψει την μέχρι τότε αποδιδόμενη ιερότητα των “ειδωλολατρών” στην βελανιδιά. Και όχι μόνο την έκοψε, αλλά με το ξύλο της έχτισε μια εκκλησιά αφιερωμένη στον Άγιο Πέτρο. Οι Γερμανοί σκάρωσαν αμέσως έναν μύθο, πως ένα αειθαλές κωνοφόρο φύτρωσε στη θέση της πετσοκομμένης βελανιδιάς και πως το τριγωνικό του σχήμα έδειχνε προς τον ουρανό. Ο Βονιφάτιος απάντησε στο μύθο, λέγοντας πως το κωνοφόρο ήταν απόδειξη της νέας λατρείας που ξεπηδούσε και το στόλισε, όπως μας παραδίδεται, με κεριά, για να κάνει τα κηρύγματά του ακόμα και τη νύχτα.
Το χριστουγεννιάτικο δέντρο, όπως το γνωρίζουμε σήμερα, προέρχεται πάλι από τη Γερμανία.
Σύμφωνα με μία άποψη, το πρώτο στολισμένο δέντρο εμφανίστηκε στη Γερμανία το 1539. Οι Γερμανοί έστηναν δέντρο του Παραδείσου μέσα στα σπίτια τους στις 24 Δεκεμβρίου, θρησκευτική γιορτή του Αδάμ και της Εύας. Αρχικά κρεμούσαν πάνω του λεπτά μπισκότα (συμβόλιζαν την όστια, το χριστιανικό σύμβολο τής σωτηρίας). Στην διακόσμηση προσέθεταν συχνά και κεριά, τα οποία συμβόλιζαν τον Χριστό. Υπήρχε επίσης και η πυραμίδα των Χριστουγέννων, μια τριγωνική ξύλινη κατασκευή με ράφια, πάνω στην οποία τοποθετούσαν χριστουγεννιάτικα ειδώλια, κλαδιά, κεριά και ένα αστέρι. Τον 16ο αιώνα είχε ήδη συντελεστεί η συγχώνευση της πυραμίδας των Χριστουγέννων και του δέντρου του Παραδείσου, από την οποία προήλθε το δέντρο των Χριστουγέννων.
Το έθιμο εξαπλώνεται σε όλον τον κόσμο
Η εκτόξευση του εθίμου και η κυριαρχία του στην Ευρώπη, αλλά και στην Αμερική, ήρθε στις αρχές του 19ου αιώνα χάρις στη Βασίλισσα της Αγγλίας, Βικτώρια. Η Βικτώρια ήταν παντρεμένη με τον Γερμανικής καταγωγής Αλβέρτο και αυτός ήταν που σύστησε την παράδοση του δέντρου στο παλάτι του Μπάκινγκχαμ. Το 1848, το βασιλικό ζεύγος της Βρετανίας στόλισε και πάλι το μεγαλοπρεπές δέντρο του στο Κάστρο του Ουίνδσορ και ένα σκίτσο του εμφανίστηκε στο εικονογραφημένο περιοδικό “Illustrated London News”, το οποίο έμελλε να κάνει τους Αμερικανούς να λατρέψουν έτσι στα ξαφνικά, το μέχρι πρότινος ξενόφερτο έθιμο.
Η βασιλική οικογένεια γύρω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο στο κάστρο του Windsor
Ωστόσο υπάρχει και μια άλλη εκδοχή, η οποία υποστηρίζει ότι προάγγελοι του σημερινού δέντρου, θεωρούνται οι στολισμοί δέντρων και κλαδιών κατά την εποχή του Βυζαντίου.
Το έθιμο στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα πρόδρομος του χριστουγεννιάτικου δέντρου θεωρείται το παραδοσιακό Χριστόξυλο ή Δωδεκαμερίτης, έθιμο των χωριών της Μακεδονίας. Χριστόξυλο ονομάζεται το πρώτο ξύλο που θα καεί στο τζάκι την παραμονή των Χριστουγέννων. Από εκείνη τη στιγμή μέχρι τα Άγια Θεοφάνια η φωτιά δεν πρέπει να σβήσει, γιατί συμβολίζει τη φωτιά που ζέσταινε το νεογέννητο Χριστό. Η στάχτη που συγκεντρωνόταν τις δώδεκα ημέρες, σκορπιζόταν στα χωράφια για καλή σοδειά και στους στάβλους για την ευζωία των ζώων αντίστοιχα.
Στη νεότερη Ελλάδα το χριστουγεννιάτικο δέντρο εισήγαγαν οι Βαυαροί. Λέγεται ότι ο πρώτος που στόλισε έλατο στην Ελλάδα, προκειμένου να γιορτάσει τα Χριστούγεννα ήταν ο Βασιλιάς Όθωνας το 1833 στο Ναύπλιο, στα τότε βασιλικά ανάκτορα και τον επόμενο χρόνο στην Αθήνα, όπου οι κάτοικοι έκαναν ουρές για να το θαυμάσουν. Το πρώτο χριστουγεννιάτικο δέντρο σε ελληνικό σπίτι στολίστηκε το 1843 στην Πλάκα, στο σπίτι του Ναξιώτη Ιωάννη Παπαρρηγόπουλου, γενικού Προξένου της Ρωσίας στην Αθήνα. Μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, τα χριστουγεννιάτικα δέντρα στόλιζαν όλα τα σπίτια της χώρας.
Το παραδοσιακό καραβάκι
Στην Ελλάδα άργησε να επικρατήσει στη συνείδηση των πιστών, παρά την καθιέρωσή του από τον Γερμανό βασιλέα της. Οι Έλληνες παραδοσιακά για να γιορτάσουν και να καλωσορίσουν τα Χριστούγεννα, στόλιζαν το πατροπαράδοτο καραβάκι, που ταιριάζει περισσότερο στο νησιωτικό χαρακτήρα του λαού μας και σε κάποια νησιά της χώρας διατηρείται ακόμα.
Έργο της Μαρίας Χρηστάκου
Τα στολίδια και τα λαμπάκια του δέντρου
Αρχικά το χριστουγεννιάτικο δέντρο στολιζόταν με διάφορα χρήσιμα είδη καθημερινής χρήσης, όπως συσκευασμένα φαγητά, είδη ρουχισμού ή άλλα χρήσιμα είδη, που συμβόλιζαν την ευτυχία, που κρύβει για τον άνθρωπο η γέννηση του Χριστού. Στο πέρασμα των χρόνων και με την άνοδο του βιοτικού επιπέδου εξελίχθηκαν μόνο σε διακοσμητικά αντικείμενα.
Στην κορυφή του βάζουμε ένα αστέρι που συμβολίζει το φωτεινό άστρο της ανατολής που προσδίδει τη γέννησή Του και οδήγησε τους τρεις μάγους στη φάτνη.
Επίσης, αντί για άστρο βάζουμε έναν άγγελο που συμβολίζει τον άγγελο Κυρίου που ανακοίνωσε στον Ιωσήφ και την Παρθένο Μαρία τη γέννησή Του.
Τα πρώτα κεριά και τα πρώτα λαμπάκια
Ο Μαρτίνος Λούθηρος, Προτεστάντης μεταρρυθμιστής του 16ου αιώνα, ήταν ο πρώτος που έβαλε αναμμένα κεριά στο δέντρο. Αργότερα το 1882, κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων, ο τότε αντιπρόεδρος της εταιρείας ηλεκτρικών φώτων στη Νέα Υόρκη, Edward H.Johnson αποφάσισε να αντικαταστήσει τα κεριά του χριστουγεννιάτικου δέντρου με τους ηλεκτρικούς λαμπτήρες, που ανακάλυψε ο Edison, κρεμώντας για πρώτη φορά, φώτα στο δέντρο. Η εκδήλωση αγνοήθηκε σε μεγάλο βαθμό από τον τύπο, αλλά απογειώθηκε όταν μια μικρή εφημερίδα του Ντιτρόιτ παρουσίασε την ιστορία.
Πρώτα ηλεκτρικά φώτα διακοσμούν το χριστουγεννιάτικο δέντρο στο σπίτι του Edward H .Johnson.
Στο Λιτόχωρο την ημέρα των Χριστουγέννων στήνεται το “δέντρο της εκκλησίας”, έθιμο προερχόμενο από το Βυζάντιο, στολισμένο με πορτοκάλια, το οποίο μένει έως την ημέρα των Φώτων. Παλαιότερα το δέντρο ήταν συνήθως πυξάρι, δέντρο αειθαλές, το οποίο στολιζόταν στα κλαδιά του με πορτοκάλια και τοποθετούνταν κάτω από τον κεντρικό πολυέλαιο της εκκλησίας.
Άγιος Νικόλαος Λιτοχώρου 6-1-1972
